De kleinste zucht, ontevredenheid, frustratie, stress, angst en pijn – dat is wat de Boeddha “dukkha” noemt. Het woord is afgeleid van dush-stha (Sanskriet), wat letterlijk “onstabiel” is. Net als een wiel dat niet soepel draait omdat een onderdeel scheef zit.
“Er is dukkha.”
Dit is de eerste edele waarheid die de Boeddha formuleerde in zijn inaugurele preek. Het onderkennen en accepteren van dit feit is essentieel. Meestal proberen we dukkha koste wat het kost te ontlopen, te negeren, te verbergen of simpelweg niet te zien.
De eerste waarheid is een observatie, geen pessimistische uitspraak. In de derde edele waarheid laat de Boeddha zien dat de oorzaken van dukkha – begeerte en gehechtheid – opgeheven kunnen worden. Het ontwaken uit onze illusies is dus mogelijk.
In de Sutta van de naakte ascet Kassapa (SN 12.17, Acelakassapasutta) vraagt Kassapa de Boeddha wie uiteindelijk het lijden veroorzaakt: onszelf, een ander, beiden, of ontstaat het zonder oorzaak?
In dit audio‑onderwijs duik ik dieper in het antwoord van de Boeddha, waarin hij opnieuw de middenweg benadrukt: de pratītyasamutpāda (afhankelijk ontstaan) met haar twaalf schakels. Een goede manier om te begrijpen hoe het cyclisch karakter van ons leven ons in saṃsāra houdt.
Aan het einde stel ik een aantal houdingen en oefeningen voor die ons kunnen helpen om met dukkha om te gaan.
Luister naar de volledige audio‑onderricht, probeer de voorgestelde oefeningen, en ontdek hoe je de lading van dukkha kunt verminderen in je eigen leven. 🎧✨